ในบรรดากล้วยไม้ที่เราร้จักมากมาย แต่ถ้าให้ไล่ชื่อกล้วยไม้ที่เรารู้จัก ชื่อที่ถูกกล่าวถึงก็คงไม่แพ้ เอื้องฟ้ามุ่ยนะครับ แม้ว่า ส่วนมาก ที่เราเคยเห็น จะไม่ใช่ สายพันธุ์แท้ แต่อย่างน้อย ลูกผสมที่เราเห็นก็บอกได้ว่า กล้วยไม้ ที่ชื่อเอื้องฟ้ามุ่ย มีคุณค่ามากเพียงใด เพราะงั้น ผมก็เลยจะขอเอาเอื้องฟ้ามุ่ยยมานำเสนอกันนะครับ เราลองมาดูกันนะครับ
ฟ้ามุ่ย มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Vanda coerulea Griff. ex Lindle. อยู่ในวงศ์กล้วยไม้ คือ Orchidaceae เป็นกล้วยไม้ประเภทแวนด้า
ใบ แบนลักษณะใบค่อนข้างกว้างกว่าแวนด้าชนิดอื่น ยาวประมาณ 20 เซนติเมตร กว้าง 2.5 เซนติเมตร ใบซ้อนเรียงสลับกัน
ดอก ช่อ ดอกตั้งตรงยาวประมาณ 20 - 30 เซนติเมตร ออกดอก 5 - 15 ดอก ดอกสีฟ้าอ่อนถึงฟ้าแก่ (ฟ้าเกือบขาวถึงม่วงแดง) บนกลีบมีลายตารางสีเข้มกว่าสีพื้น ปากเล็กหูปากแคบโค้งปลายมน ที่ปลายมี 2 ติ่ง เส้าเกสรเบื้องบนสีขาว ขนาดดอก 7-10 เซนติเมตร บานทน ออกดอกระหว่างเดือนกรกฎาคม - ธันวาคม
ฟ้ามุ่ยมีถิ่นกำเนิดดั้งเดิมใน ป่าตอนใต้ของประเทศ จีน อินเดียตะวันออก พม่า และไทย ในประเทศไทยส่วน ใหญ่พบในป่าภาคเหนือ แต่มีพบบ้างในป่าภาคกลาง
ใบ แบนลักษณะใบค่อนข้างกว้างกว่าแวนด้าชนิดอื่น ยาวประมาณ 20 เซนติเมตร กว้าง 2.5 เซนติเมตร ใบซ้อนเรียงสลับกัน
ดอก ช่อ ดอกตั้งตรงยาวประมาณ 20 - 30 เซนติเมตร ออกดอก 5 - 15 ดอก ดอกสีฟ้าอ่อนถึงฟ้าแก่ (ฟ้าเกือบขาวถึงม่วงแดง) บนกลีบมีลายตารางสีเข้มกว่าสีพื้น ปากเล็กหูปากแคบโค้งปลายมน ที่ปลายมี 2 ติ่ง เส้าเกสรเบื้องบนสีขาว ขนาดดอก 7-10 เซนติเมตร บานทน ออกดอกระหว่างเดือนกรกฎาคม - ธันวาคม
ฟ้ามุ่ยมีถิ่นกำเนิดดั้งเดิมใน ป่าตอนใต้ของประเทศ จีน อินเดียตะวันออก พม่า และไทย ในประเทศไทยส่วน ใหญ่พบในป่าภาคเหนือ แต่มีพบบ้างในป่าภาคกลาง
คนไทยรู้จักนำเอากล้วย ไม้เอื้องฟ้ามุ่ยออกจากป่ามาปลูกเลี้ยงในบริเวณบ้านมานานนับร้อยปีแล้ว เช่นนำมาผูกติดตามต้นไม้ กิ่งไม้ เพียงเท่านั้นเอื้องฟ้ามุ่ยก็จะเจริญเติบโตออกดอกให้ชื่นชมได้ต่อไปอีกนานหลายสิบ ปี
เมื่อการเพาะเลี้ยงกล้วยไม้เจริญก้าวหน้าขึ้นจึงมีการคัดเลือก เอื้องฟ้ามุ่ยป่าที่มีความงามโดดเด่นเป็นพิเศษมา ขยายพันธุ์ หรือโดยการเพาะเมล็ด ผสมพันธุ์ให้งดงามยิ่งขึ้น จนอาจกล่าวได้ว่าเอื้องฟ้ามุ่ยที่คนไทยปลูกเลี้ยงอยู่ตามบ้านทุกวันนี้ ส่วนใหญ่มาจากการเพาะเลี้ยง ไม่ได้มาจากป่าโดยตรงดังเช่นอดีตอีกต่อไปแล้ว
ด้วย เหตุนี้จึงทำให้ประเทศไทยเสนอให้ถอดชื่อเอื้องฟ้ามุ่ยออกจากบัญชีหมายเลข 1 ของอนุสัญญาว่าด้วยการค้าระหว่างประเทศ ซึ่งชนิดสัตว์ป่าและพืชป่าที่ใกล้จะสูญพันธุ์ ( CITES ) เพราะพืชและสัตว์ที่อยู่ในบัญชีหมายเลข 1 ห้ามทำการค้าขายโดยเด็ดขาด
เมื่อ เอื้องฟ้ามุ่ยถูกถอดออกจากบัญชีหมายเลข 1 จึงทำให้สามารถเพาะเลี้ยงเอื้องฟ้ามุ่ยเป็นการค้าได้ โดยเฉพาะการส่งไปขายต่างประเทศ เช่นเดียวกับกล้วยไม้ชนิดอื่นๆ
ความ งามอันโดดเด่นของเอื้องฟ้ามุ่ยอยู่ที่สีของกลีบดอก ซึ่งเป็นสีฟ้า (น้ำเงินอมม่วง) ซึ่งหาได้ยากในกล้วยไม้สายพันธุ์อื่น สีของดอกเอื้องฟ้ามุ่ยนี่เองที่การบินไทยนำมาเป็นสีของสัญลักษณ์การบินไทย นอกจากนี้เอกลักษณ์อีกอย่างหนึ่งของเอื้องฟ้ามุ่ยก็คือ ลายตารางสีเข้มบนพื้นกลีบดอกซึ่งมีชื่อเรียกเฉพาะว่า "สายตาสมุก" ซึ่งมี 3 รูปแบบคือ ลายตารางใหญ่ ลายตารางเล็ก และลายนกเขา
ความงดงามโดดเด่น ของเอื้องฟ้ามุ่ย ทำให้ถูกยกย่องว่าเป็นกล้วยไม้ป่าที่สวยงามที่สุดชนิดหนึ่งของโลก ในงานมหกรรมพืชสวนโลกเฉลิมพระเกียรติฯ กล้วยไม้เอื้องฟ้ามุ่ยได้รับการตัดสินเป็นกล้วยไม้ยอดเยี่ยมประจำสัปดาห์ กล้วยไม้หอม เมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ. 2549
นอกจากเอื้องฟ้ามุ่ยพันธุ์แท้ที่ มีความงามโดดเด่นแล้ว เอื้องฟ้ามุ่ยยังทำให้เกิดลูกผสมที่มีลักษณะสีดอก และลาย ตาสมุกโดดเด่นอีกมากมาย จนอาจกล่าวได้ว่าลูกผสมกล้วยไม้แวนด้าสมัยใหม่ส่วนใหญ่ จะมีเชื้อพันธุ์จากเอื้องฟ้ามุ่ยผสมอยู่ด้วยเสมอ
มีบางท่านอธิบายว่า ชื่อเอื้องฟ้ามุ่ยมีความหมายว่า ฟ้าหม่นหมอง อันนี้ต้องขอแก้นิดนะครับ เพราะว่าผู้เขียนเองก็เป็นคนเหนือครับ อยากบอกว่า คำว่า มุ่ย ในภาษาล้านนาหมายถึง สีฟ้า อมม่วงครับ นั่นคือ หมายึง ลักษณะสีดอกของเอื้องฟ้ามุ่ย ที่มีสีฟ้าอมม่วงนั่นเองครับ
เมื่อการเพาะเลี้ยงกล้วยไม้เจริญก้าวหน้าขึ้นจึงมีการคัดเลือก เอื้องฟ้ามุ่ยป่าที่มีความงามโดดเด่นเป็นพิเศษมา ขยายพันธุ์ หรือโดยการเพาะเมล็ด ผสมพันธุ์ให้งดงามยิ่งขึ้น จนอาจกล่าวได้ว่าเอื้องฟ้ามุ่ยที่คนไทยปลูกเลี้ยงอยู่ตามบ้านทุกวันนี้ ส่วนใหญ่มาจากการเพาะเลี้ยง ไม่ได้มาจากป่าโดยตรงดังเช่นอดีตอีกต่อไปแล้ว
ด้วย เหตุนี้จึงทำให้ประเทศไทยเสนอให้ถอดชื่อเอื้องฟ้ามุ่ยออกจากบัญชีหมายเลข 1 ของอนุสัญญาว่าด้วยการค้าระหว่างประเทศ ซึ่งชนิดสัตว์ป่าและพืชป่าที่ใกล้จะสูญพันธุ์ ( CITES ) เพราะพืชและสัตว์ที่อยู่ในบัญชีหมายเลข 1 ห้ามทำการค้าขายโดยเด็ดขาด
เมื่อ เอื้องฟ้ามุ่ยถูกถอดออกจากบัญชีหมายเลข 1 จึงทำให้สามารถเพาะเลี้ยงเอื้องฟ้ามุ่ยเป็นการค้าได้ โดยเฉพาะการส่งไปขายต่างประเทศ เช่นเดียวกับกล้วยไม้ชนิดอื่นๆ
ความ งามอันโดดเด่นของเอื้องฟ้ามุ่ยอยู่ที่สีของกลีบดอก ซึ่งเป็นสีฟ้า (น้ำเงินอมม่วง) ซึ่งหาได้ยากในกล้วยไม้สายพันธุ์อื่น สีของดอกเอื้องฟ้ามุ่ยนี่เองที่การบินไทยนำมาเป็นสีของสัญลักษณ์การบินไทย นอกจากนี้เอกลักษณ์อีกอย่างหนึ่งของเอื้องฟ้ามุ่ยก็คือ ลายตารางสีเข้มบนพื้นกลีบดอกซึ่งมีชื่อเรียกเฉพาะว่า "สายตาสมุก" ซึ่งมี 3 รูปแบบคือ ลายตารางใหญ่ ลายตารางเล็ก และลายนกเขา
ความงดงามโดดเด่น ของเอื้องฟ้ามุ่ย ทำให้ถูกยกย่องว่าเป็นกล้วยไม้ป่าที่สวยงามที่สุดชนิดหนึ่งของโลก ในงานมหกรรมพืชสวนโลกเฉลิมพระเกียรติฯ กล้วยไม้เอื้องฟ้ามุ่ยได้รับการตัดสินเป็นกล้วยไม้ยอดเยี่ยมประจำสัปดาห์ กล้วยไม้หอม เมื่อเดือนธันวาคม พ.ศ. 2549
นอกจากเอื้องฟ้ามุ่ยพันธุ์แท้ที่ มีความงามโดดเด่นแล้ว เอื้องฟ้ามุ่ยยังทำให้เกิดลูกผสมที่มีลักษณะสีดอก และลาย ตาสมุกโดดเด่นอีกมากมาย จนอาจกล่าวได้ว่าลูกผสมกล้วยไม้แวนด้าสมัยใหม่ส่วนใหญ่ จะมีเชื้อพันธุ์จากเอื้องฟ้ามุ่ยผสมอยู่ด้วยเสมอ
มีบางท่านอธิบายว่า ชื่อเอื้องฟ้ามุ่ยมีความหมายว่า ฟ้าหม่นหมอง อันนี้ต้องขอแก้นิดนะครับ เพราะว่าผู้เขียนเองก็เป็นคนเหนือครับ อยากบอกว่า คำว่า มุ่ย ในภาษาล้านนาหมายถึง สีฟ้า อมม่วงครับ นั่นคือ หมายึง ลักษณะสีดอกของเอื้องฟ้ามุ่ย ที่มีสีฟ้าอมม่วงนั่นเองครับ